Jak nie napiszesz dobrego wiersza

Jak nie napiszesz dobrego wiersza

Mądry poeta wchodzi w swoją rolę, a nie w rolę poety.

Leszek Żuliński

 

Jedno z najczęściej zadawanych pytań dotyczących poezji brzmi: „Jak napisać dobry wiersz?” i okazuje się, że początkujący poeci nagminnie wstukują je w wyszukiwarkę Google. Najważniejsza odpowiedź jest prosta (tak, aż tak oczywista), że w pisaniu wierszy, jak i w tworzeniu w ogóle, najcenniejsza jest praktyka, a więc tym, na co powinno się kłaść największy nacisk jest ćwiczenie. Wówczas pisana poezja będzie stawać się coraz lepsza, a autor będzie się czuł coraz pewniej w tym, co tworzy.  

Niemniej, żeby tekst miał szansę być rozpatrywanym w kategoriach dobrego) wiersza, warto trzymać się określonych ram podczas procesu tworzenia. Jest ich sporo, bo każdy doświadczony poeta ma prawo posiadać własne na to spojrzenie, dlatego młody twórca może czasami mieć kłopot z wyborem najważniejszych dla siebie. Chcąc Ci to ułatwić, zebrałam wskazówki, bez których z pewnością udanego wiersza nie napiszesz i które miały znaczenie w trakcie mojej nauki poetyckiego pisania. Mam nadzieję, że będą pomocne w Twojej samodzielnej pracy nad tekstem.

Zaczynamy. Nie napiszesz dobrego wiersza…

 

…jeśli nie wiesz, co chcesz w nim przekazać. 

Zaczynając tworzyć wiersz, musisz posiadać przewodnią myśl, która poprowadzi Cię przez pisanie całego tekstu. Dzięki temu wiersz będzie spójny, jednolity i natchniony, co będzie wyczuwalne dla czytelnika. Próbując wymyślić coś „na kolanie”, dopasować na siłę, w 98% nie osiągniesz zadowalającego rezultatu. 

 

…jeśli tytuł ma większą wartość niż treść (dobry tytuł kontra dobry wiersz?). 

Kiedy tytuł powstaje jako pierwszy, istnieje ryzyko, że poeta będzie starał się dopasować treść do tytułu. To zwykle nie wpływa na nią pozytywnie. Lepiej sprawdza się dobieranie tytułu na końcu. Co więcej, czasami najlepszym rozwiązaniem bywa pozostawienie wiersza bez tytułu. Wówczas możesz zaskoczyć odbiorcę przesłaniem, a z drugiej strony pozwolić mu na dowolną interpretację. Mimo że to tytuł zwraca pierwszą uwagę czytelnika, tekst zawsze powinien być ważniejszy od tytułu.  

 

…jeśli utracisz płynne brzmienie. 

Wiersz powinno dobrze się czytać, miękko przechodząc ze słowa w słowo. Jeśli użyjesz zbyt twardych słów, wyrazów niedopasowanych sylabowo lub niezbyt celnie dobranych rymów, wiersz będzie brzmiał kanciasto i sztucznie, zostawiając obciążające wrażenie.

 

…jeśli nie zachowasz dystansu względem podmiotu lirycznego. 

Gdy podmiotem lirycznym jest JA poety, podczas pisania trzeba stanąć z boku, żeby móc realnie i krytycznie opisać własne przeżycia. Niektórzy autorzy, pisząc o sobie, celowo zmieniają formę podmiotu lirycznego, żeby spojrzeć na niego z mniej osobistej perspektywy. Wtedy łatwiej jest pisać prawdziwie.  

 

…jeśli zapomnisz o emocjach. 

Czytelnika najsilniej poruszają wiersze, które zawierają emocje – głębokie i prawdziwe. Z takimi tekstami najszybciej się utożsamia. W takie najmocniej wierzy. W takich najbardziej się zatraca. Oczywiście wiersz również nie może opierać się tylko na uczuciach, jednak pamiętaj, że suchymi faktami i moralizatorstwem nigdy nie przemówisz tak, jak szczerymi emocjami. Ciekawym rozwiązaniem może być dążenie do efektu synestezji, czyli łączenia wielu emocji, tworząc jedną, charakterystyczną dla siebie.  

 

…jeśli temat nie będzie prawdziwy. 

Będąc poetą musisz pisać prawdę. Fałsz i sztuczność jako pierwsze rzucają się w oczy i odpychają. Pisz o rzeczach autentycznych, o wiarygodnych emocjach, nie staraj się być kimś, kim nie jesteś. „Dobry wiersz” jest dobry wtedy, kiedy odbiorca go poczuje i w niego uwierzy.

 

…jeśli będzie przegadany. 

Większa ilość wyrazów nie oznacza, że coś opiszesz lepiej. W poezji dobrze sprawdza się maksyma o minimum słów i maksimum treści (aczkolwiek nie jest obowiązkowa). Ważne, żeby wiersz nie sprawiał wrażenia przeładowania słowami, które niczego nie wnoszą. Lepiej skracać niż usilnie wydłużać.   

 

…jeśli za bardzo skomplikujesz język. 

Unikaj nazbyt mądrych, słownikowych, sztucznych, bełkotliwych i nienaturalnych wyrazów. Po pierwsze mogą okazać się niezrozumiałe dla osób, które nie mają z nimi styczności na co dzień, a po drugie będą utrudniać czytanie wiersza. Najlepiej sprawdza się prostota słowa.

 

…jeśli podejmiesz próbę kopiowania innych. 

Treść wiersza powinna być nowa i indywidualna. To znaczy, że musisz pisać swoim językiem, a nie zaczerpniętym od kogoś – czyli że, kiedy spojrzy się na Twój wiersz, będzie można znaleźć w nim coś, co odróżnia go od innych. Ktoś kiedyś pięknie powiedział, że nawet jeśli istnieje tylko jedna prawda o świecie, to jest nieskończona wielość jej sformułowań. Każdy poeta powinien szukać „własnego sformułowania” tej prawdy, którą chce wyrazić.

 

…jeśli będziesz zbyt dosłowny. 

Nie musisz dopowiadać wszystkiego do końca. Możesz pozostawić wątpliwość, niedomówienie, tajemnicę. To przyciąga czytelnika i zachęca do dalszego zgłębiania. Zatrzymuje. Intryguje. Zmusza do myślenia.  

 

…jeśli zawęzisz interpretację. 

Ten punkt mocno łączy się z poprzednim. Dobry wiersz nie musi być jednoznaczny – nie musi prowadzić czytelnika do „jedynej słusznej” interpretacji. Będąc inaczej odczytywanym przez różnych odbiorców, nabiera na wartości i poniekąd zaczyna żyć własnym życiem.

 

Zanim zabrałam się za pisanie niniejszego posta i próbę odpowiedzi na pytanie „Jak napisać dobry wiersz?”, zastanawiałam się, czy pytanie o naukę tworzenia dobrego wiersza w ogóle powinno się zadawać. Poezja jest przecież czymś, co wypływa z zakamarków duszy poety, a więc czymś zupełnie indywidualnym i własnym. Jednak nieuniknione było powstanie pewnych kanonów, aby krytycy mogli wiersze rozróżniać, kwalifikować do odpowiednich kategorii i oceniać.

Warto zwrócić uwagę na to, że ocenianie twórczości innych nie jest proste. Tym bardziej trudniejsze, jeśli mamy do czynienia z młodymi twórcami, bo takich bardzo łatwo zranić swoją oceną. A to jest z  kolei odpowiedzialności oceniającego. Co natomiast zrobić po otrzymaniu niezadowalającej recenzji wiersza swojego autorstwa? Pamiętać, że każda ocena jest subiektywna i dalej ćwiczyć, próbować, nie ustawać w pisaniu.

Na zakończenie, w związku z pytaniem o dobry wiersz, przypomnę fragment definicji arcydzieła (całość możesz przeczytać TUTAJ), do którego dobrze wracać w chwilach zwątpienia:  

Arcydzieło może realizować pewne obowiązujące w danym czasie standardy artyzmu, często jednak jest na tyle oryginalne, że je przekracza. Stąd też liczne dzieła kultury zostały uznane za arcydzieła dopiero wiele lat po ich powstaniu – zostały bowiem początkowo odrzucone przez odbiorców jako bezwartościowe.

 

Poprzez inwersję przygotowałam listę cech dobrego wiersza, która na bieżąco będzie ułatwiać Ci proces pisania.